Μία ημέρα σαν σήμερα, στις 13 Ιουνίου 1821, ολοκληρώθηκε η πολιορκία και η άλωση του Λάλα, μια από τις πρώτες μεγάλες συγκρούσεις της Επανάστασης.
Η πολιορκία και η άλωση του Λάλα πέρα από το ότι από τις πρώτες μεγάλες συγκρούσεις και κατ’ επέκταση από τις πρώτες μεγάλες νίκης των Ελλήνων στην Επανάσταση του 1821, έχει και δύο ακόμα χαρακτηριστικά που την κάνουν να ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες.
Το πρώτο έχει να κάνει με τους αντιπάλους των Ελλήνων αγωνιστών. Ήταν οι Λαλαίοι. Διαβόητοι για την αγριότητά τους και τις πολεμικές τους αρετές. Μία νίκη απέναντι σε τέτοιους αντιπάλους θα έδινε μεγάλη ώθηση, στο μεγαλύτερο «στοίχημα»: Την Άλωση της Τριπολιτσάς.
Το δεύτερο έχει να κάνει με τη συνδρομή των γυναικών οι οποίες, ουσιαστικά, είχαν αναλάβει την επιμελητεία και φρόντιζαν ώστε οι άνδρες που πολεμούσαν να έχουν στη διάθεσή τους όλα όσα χρειάζονταν.
Στο συγκεκριμένο κομμάτι, μάλιστα, ξεχώρισε η ηρωική μορφή της Αντιγόνης Γιαννά η οποία στους δικούς της ώμους σήκωσε ένα τεράστιο βάρος: Έχοντας υπό τις διαταγές της εκατοντάδες γυναίκες κατάφερε να οργανώσει μία τεράστια επιχείρηση τροφοδοσίας.
Οι Λαλαίοι και το «Σούλι του Μοριά»
Ο Λάλας είναι ένας οικισμός, χτισμένος σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων, του Νομού Ηλείας. Διοικητικά ανήκει στο Δήμο της Αρχαίας Ολυμπίας. Το συγκεκριμένο χωριό ήδη από τον 15ο αιώνα κατοικούταν από Αλβανούς οι οποίοι είχαν εξισλαμιστεί όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν τον Μοριά.
Οι Οθωμανοί άρχοντες που έμεναν στην Ηλεία διαπίστωσαν γρήγορα πως οι κάτοικοι αυτού του χωριού θα μπορούσαν εύκολα να γίνουν «φονικό όπλο» στα χέρια τους. Ήταν άνθρωποι άγριοι, γεννημένοι πολεμιστές, που δεν τους φόβιζε τίποτα.
Όταν, μάλιστα, εμφανίστηκαν οι πρώτοι Κλέφτες και Αρματολοί, οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν τους Λαλαίους προκειμένου να τους καταστείλουν.
Όσο περνούσε ο καιρός τόσο πιο ισχυροί γινόντουσαν οι Λαλαίοι οι οποίοι κάποια στιγμή έφτασαν στο σημείο να περιφρονούν ακόμα και τον Τούρκο πασά της Τριπολιτσάς. Σε ό,τι δε αφορά τους Έλληνες, οι Λαλαίοι ήταν ο φόβος και ο τρόμος.
Ενδεικτικός της δύναμης (και της φήμης) που είχαν αποκτήσει ήταν και το γεγονός πως όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 σχεδόν όλοι οι Τούρκοι του Μοριά έσπευσαν να ταμπουρωθούν στην Τριπολιτσά προκειμένου να σώσουν τη ζωή τους. Αντίθετα, οι Λαλαίοι δεν έφυγαν από τα μέρη τους.
Στις πρώτες (μικρές σε ένταση και έκταση) μάχες ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους, οι επαναστατημένοι Έλληνες σημείωναν τη μία επιτυχία μετά την άλλη. Όταν, όμως, οι Τούρκοι ζητούσαν τη βοήθεια των Λαλαίων, οι Έλληνες έσπευδαν να οπισθοχωρήσουν. Κανείς δεν ήθελε να τους αντιμετωπίσει.
Κάπως έτσι και με δεδομένο πως ο μεγάλος στόχος των Ελλήνων ήταν η Τριπολιτσά, θεωρήθηκε – και σωστά όπως αποδείχθηκε – πως ο σημαντικότερος αντίπαλος δεν είναι οι Οθωμανοί αλλά οι Λαλαίοι. Στο στρατόπεδο των επαναστατών υπήρχαν δύο απόψεις.
Η μία (που εκφραζόταν από τους ντόπιους) έλεγε πως η αντιμετώπιση των Λαλαίων θα έπρεπε να είναι συντηρητική. Η δεύτερη (που εκφραζόταν από τους επτανήσιους που είχαν σπεύσει για ενίσχυση των επαναστατικών δυνάμεων) έλεγε πως η επίθεση κατά των Λαλαίων θα πρέπει να είναι άμεση και σφοδρή.
Όταν η ζυγαριά «έγειρε» προς την άποψη της άμεσης επίθεσης η Λαλαίοι το έμαθαν και προσπάθησαν να ξεγελάσουν τους Έλληνες λέγοντας ότι είναι έτοιμοι να παραδοθούν. Οι Έλληνες αποφάσισαν να δράσουν αλλά από κακή συνεννόηση, η επίθεση απέτυχε.
Η ήττα έφερε κακή ψυχολογία και πολλοί ήταν έτοιμοι να τα παρατήσουν, αλλά ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έστειλε τον «μπαρουτοκαπνισμένο» Πλαπούτα προκειμένου να τους εμψυχώσει και να οργανώσει την επίθεση εναντίον των Λαλαίων και των Οθωμανών που είχαν φτάσει για να τους ενισχύσουν.
Οι Έλληνες σημειώνοντας κάθε φορά μικρές νίκες κατάφεραν να θέσουν υπό πολιορκία τον Λάλα και όλα έδειχναν πως η μεγάλη μάχη δε θα αργήσει να γίνει. Και πράγματι, μία ημέρα σαν σήμερα, στις 13 Ιουνίου 1821, ο Γιουσούφ πασάς διέταξε επίθεση εναντίον των Ελλήνων.
Η μάχη που ακολούθησε ήταν σκληρή και αιματηρή. Οι απώλειες από κάθε πλευρά ήταν σημαντικές. Ανάμεσα στους πολλούς τραυματίες ήταν και ο κεφαλλονίτης Ανδρέας Μεταξάς, κατοπινός πρωθυπουργός της Ελλάδας.
Ο Γιουσούφ με τους Λαλαίους επιχείρησαν να καταλάβουν τα κανόνια των επτανησίων αλλά μετά από μία επική μάχη δεν τα κατάφεραν.
Αυτή ήταν μία καθοριστική στιγμή καθώς Οθωμανοί και Λαλαίοι κατάλαβαν πως δεν μπορούν να κερδίσουν αυτή τη μάχη. Επέστρεψαν στο Λάλα, σούβλισαν όσους αιχμαλώτους είχαν πιάσει και την επόμενη ημέρα το πρωί έφυγαν προς την Πάτρα.
Λίγο αργότερα, οι Έλληνες μπήκαν στο χωριό που ήταν ο φόβος και ο τρόμος για πολλά χρόνια και το πυρπόλησαν από τη μία άκρη μέχρι την άλλη. Η νίκη τους έγινε ακόμα μεγαλύτερη όταν μερικές μέρες μετά έμαθαν πως όσοι Λαλαίοι είχαν επιζήσει, μπήκαν σε καράβια και έφυγαν για την Ανατολή και δεν πάτησαν πότε το πόδι τους στην Πελοπόννησο.
