Άρθρο του Ελπιδοφόρου
Ιντζεμπέλη

Για το βιβλίο του «22
ερωτήσεις και απαντήσεις για το 1922», (εκδόσεις «Μεταίχμιο»), το οποίο
στηρίζεται σε νέες ιστοριογραφικές έρευνες μιλάει στον «Ε.Τ.» ο Θάνος Βερέμης.

Τι γνωρίζουν οι Έλληνες για το
1922;

 Οι γηγενείς Έλληνες δεν γνωρίζουν πολλά για
την περίοδο 1 920-23, γιατί έμαθαν ελάχιστα στο σχολείο.  Αντίθετα, οι απόγονοι των προσφύγων γνωρίζουν
την απώλεια των χαμένων πατρίδων και αποδίδουν την ευθύνη στους
αντιβενιζελικούς και βασιλόφρονες πολιτικούς διαχειριστές της εκστρατείας μετά
τις εκλογές του 1920.

Το βιβλίο «22 ερωτήσεις και
απαντήσεις για το 1922», εκδόσεις Μεταίχμιο, στηρίζεται σε νέες ιστοριογραφικές
έρευνες και παραθέτει τα πρόσφατα και αναθεωρημένα συμπεράσματα της
ιστοριογραφίας.  Σε τι μας βοηθούν αυτά
τα νέα στοιχεία;

Η σημαντικότερη αναθεώρηση
αφορά τις εκλογές του 1920 και προέρχεται από το βιβλίο του Νίκου
Πετσάλη-Διομήδη για το θέμα αυτό (έκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής
Τράπεζας, 2022).  Η κρατούσα αντίληψη για
το 1920 προερχόταν από τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, ο οποίος πίστευε ότι ο
Βενιζέλος έχασε τις εκλογές από το εκλογικό σύστημα.  Όμως η ερμηνεία αυτή δεν ευσταθεί.  Η Ηνωμένη Αντιπολίτευση κέρδισε με αριθμητική
διαφορά το Κόμμα των Φιλελεύθερων με 3% διαφορά.  Το ΣΕΚΕ, το κατοπινό ΚΚΕ, έλαβε μόνο το 2,39%
των ψήφων και όχι το 13% όπως κυκλοφόρησε.  Ο Πετσάλης βασίστηκε στο πλήρες αρχείο του
Σοφοκλή Βενιζέλου.

Ποιος ήταν ο ρόλος του
Ελευθέριου Βενιζέλου στη Μικρασιατική Εκστρατεία;

Μετά το νικηφόρο για την
Τριπλή Συνεννόηση (Entente) αποτέλεσμα
του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρέθηκε ηττημένη με
μοιρασμένα τα ιμάτια της ανάμεσα στη Βρετανία, τη Γαλλία και την Ιταλία.  Ο Βενιζέλος αναζήτησε μερίδιο παρουσίας στα
εδάφη της Μικράς Ασίας, αλλά και ευκαιρία προστασίας των Ελλήνων του Νομού
Αϊδινίου από Τούρκους ατάκτους.  Στις 2/15
Μαΐου του 1919 ελληνικά στρατεύματα αποβιβάζονται στη Σμύρνη – με συμμαχική
εντολή διατήρησης της τάξης.  Η αφετηρία
αυτής της ελληνικής προστασίας στη Μ. Ασία πραγματοποιήθηκε σε εποχή που οι
Οθωμανοί βρίσκονταν απολύτως ανίκανοι να αντιδράσουν στη συμμαχική κατοχή.  Όταν ο Βενιζέλος βρέθηκε στην αντιπολίτευση
και οι σχέσεις ανάμεσα στους Συμμάχους άλλαξαν, ο ίδιος εισηγήθηκε την αλλαγή
στην πολιτική της Ελλάδας έναντι των Τούρκων και την αποχώρηση όλων των Ελλήνων
έπειτα από διαπραγματεύσεις με τον Μουσταφά Κεμάλ.

Παραθέτετε ακόμα τα λεγόμενα
των πρωταγωνιστών, π.χ. συχνά του ίδιου του Ιωάννη Μεταξά, στις πολιτικές και
στρατιωτικές εξελίξεις της εποχής μέσα από ημερολόγια, επιστολές.  Γιατί ο Ιωάννης Μεταξάς είχε διαφορετική γνώμη
για τη Μικρασιατική Εκστρατεία;

Ο Ιωάννης Μεταξάς ως
απόστρατος αξιωματικός παρακολούθησε την εκστρατεία από την αφετηρία της.  Όταν οι Γούναρης και Θεοτόκης τού ζήτησαν να
αναλάβει την αρχιστρατηγία αντί του Παπούλα, αρνήθηκε, υποδεικνύοντας με σοβαρά
επιχειρήματα την αδυναμία των Ελλήνων στρατιωτών να νικήσουν και του ελληνικού
πληθυσμού να παραμείνει εκεί στις εστίες τους.  Οι λύσεις που πρότεινε ο Μεταξάς δεν διέφεραν
ριζικά από αυτές του Βενιζέλου.

Γράφετε πέρα από τα
στρατιωτικά γεγονότα και τα πολιτικά μετά την Καταστροφή.  Για ποιο λόγο;

Είναι σκόπιμο να καταδείξουμε
τη σχέση στρατιωτικών και πολιτικών εξελίξεων.  Οι επιτυχίες και αποτυχίες του στρατού είχαν
άμεσο αντίκτυπο στην πολιτική ζωή.  Η
παρουσία των προσφύγων εξάλλου άλλαξε ριζικά τη νεότερη ελληνική ιστορία.

Πώς άντεξε η Ελλάδα το κόστος
της ένταξης και ενσωμάτωσης της Μικρασιατικής Καταστροφής τόσο στο πολιτικό όσο
και στο οικονομικό και το πολιτισμικό πεδίο;

Οι πρόσφυγες αποτέλεσαν ένα
ξένο στοιχείο στον ελληνικό πληθυσμό.  Χωρίς περιουσιακά στοιχεία στην Ελλάδα και
βουλευτές προστάτες, έφεραν στην ελληνική πολιτική έναν ριζοσπαστισμό που δεν
υπήρχε προηγουμένως.  Το ΚΚΕ απέκτησε
σταθερούς οπαδούς και ψηφοφόρους.  Με την
ανταλλαγή του πληθυσμού το 1923 και τη μεγάλη εγκατάσταση προσφύγων στη
Μακεδονία η βόρεια Ελλάδα απέκτησε συμπαγή ελληνικό χαρακτήρα.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον
παρουσιάζει η έκθεση των απολογιών πολλών από τους κατηγορουμένους για τη Δίκη
των Έξι.  Έπρεπε να τιμωρηθούν οι
κατηγορούμενοι;

Η κατηγορία της εσχάτης
προδοσίας και η εκτέλεση των πέντε αντιβενιζελικών υπουργών και του
αρχιστράτηγου Χατζηανέστη ήταν από νομικής απόψεως έωλη.  Η Σμύρνη δεν υπήρξε ελληνικό έδαφος και η
παράδοση στους Τούρκους δεν ήταν εσκεμμένη.  Αντίθετα, η Ανατολική Θράκη που παρέδωσε η «Επανάσταση
του 1922» ήταν ελληνική.  Ο μόνος λόγος
της εκτέλεσης ήταν ο κατευνασμός των προσφύγων και των βενιζελικών.

Ποια είναι όμως τα βαθύτερα
αίτια της Μικρασιατικής Καταστροφής;

Ο Ελληνισμός στη Μ. Ασία
αποτέλεσε μειοψηφία της τάξεως των 2.000.000 έναντι του τουρκικού πληθυσμού που
ξεπερνούσε τα 11.000.000.  Το Νεοτουρκικό
Κίνημα που θανάτωσε πάνω από ένα εκατομμύριο Αρμένιους το 1915-1916 και ο Κεμάλ
Ατατούρκ φρόντιζαν για την καταστροφή και την έξωση των μειονοτήτων από την
Τουρκία.

Ποιος ήταν ο ρόλος της
εμπλοκής των ξένων δυνάμεων στο μικρασιατικό ζήτημα και ποια τα αποτελέσματα
αυτής της εμπλοκής;

Οι Μεγάλες Δυνάμεις
απομακρύνθηκαν από τη συμμαχική σχέση με την Ελλάδα μετά τις εκλογές του 1920
και την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου με δημοψήφισμα του Γούναρη.  Υπήρξε μία από τις πολλές ανοησίες των
βασιλικών εκείνη την εποχή.  Η Γαλλία, η
Ιταλία και η Σοβιετική Ρωσία συντάχθηκαν υπέρ των Τούρκων, με μόνη τη Βρετανία
να κρατάει ουδέτερη στάση.  Η διακοπή των
συμμαχικών πιστώσεων ωστόσο προς την Ελλάδα καταδίκασε την εκστρατεία να γίνει
βραχύβια επιχείρηση.

Ποια είναι η γνώμη σας για την
επέτειο των εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη συγγραφή νέων
βιβλίων για αυτό το θέμα;

Δεδομένου ότι η συγγραφική
δραστηριότητα γύρω από την εκστρατεία και την καταστροφή υπήρξε περιορισμένη τα
περασμένα χρόνια, η ευκαιρία της επετείου ανανέωσε το ενδιαφέρον των ερευνητών,
αλλά και όσων προσέφεραν σύντομες εκτιμήσεις της περιόδου 1920-23 της ελληνικής
ιστορίας.

Τι θα απευθύνατε στους
αναγνώστες που θα σπεύσουν να αγοράσουν το βιβλίο σας;

Το βιβλίο μου, «22 ερωτήσεις
και απαντήσεις για το ‘22», είναι μια χαρτογράφηση των πιο σημαντικών γεγονότων
και πολιτικών εξελίξεων της περιόδου μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που
επιτρέπει στους μελλοντικούς ερευνητές να εμβαθύνουν σε επί μέρους επεισόδια.

ΠΗΓΗ:
Ελεύθερος Τύπος