Γράφει ο κ. Χρήστος Λαζαρόπουλος*

Από
την στιγμή που γεννιόμαστε δεν μας εκπαιδεύουν σε ένα πράγμα:

Να
διαχειριζόμαστε την απώλεια, έως να φύγουμε από αυτήν την ζωή, συμμετέχουμε σε
μια διαρκή απώλεια.  Προσώπων, πραγμάτων,
καταστάσεων.

Ο
μικρός δεν πρέπει να δει τον παππού νεκρό, ο in vivo θάνατος είναι εκτός της θεματικής
ατζέντας ενός παιδιού.  Μακριά από παιδιά
ο θάνατος, σαν να είναι κάτι εκτός ζωής, κάτι όχι επώδυνο, αλλά κάτι
εξωγήινο.  Η σιωπή καλύπτει το κεφάλαιο
θάνατος στα μικρά παιδιά με μια «ανειλικρινή» πραγματικότητα.

Δεν
μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε τις συνεχείς απώλειες αγαπημένων ανθρώπων της
ζωής μας, η ζωή μας βρίσκει απροετοίμαστους. 
Μαθαίνουμε τόσα πολλά για τόσα πολλά και αγνοούμε τόσα πολλά για τόσο
σημαντικά.  Δεν αναφέρομαι στην
επιστημονική εννοιολογική προσέγγιση των θεμελιωδών εννοιών, που δεσπόζουν στη
ζωή μας, την καθορίζουν και πολλές φορές, ενδεχομένως, την καταδυναστεύουν.  Αρκούμαστε στην προσέγγιση των εγκυκλίων
σπουδών μας, στις εφηβικές ανησυχίες, στις φοιτητικές ατέρμονες κουβέντες και
μετά έρχεται η σκληρή πραγματικότητα της παραγωγικής διαδικασίας, της εικονικής
ζωής.

Θεωρούμε
ως πρώτιστο καθήκον μας την επαγγελματική σταδιοδρομία μας, η οποία θα έλθει
μέσα από καλές σπουδές, μπορεί και από καλούς γάμους.  Το οικογενειακό περιβάλλον, το σχολικό
περιβάλλον, οι φίλοι συγκροτούν τους μοχλούς πίεσης που διαμορφώνουν αναμονές ή
προσδοκίες, αναλόγως του χαρακτήρα και της αντιλήψεως, οι οποίες σε συντριπτικό
βαθμό δεν ευοδώνονται, δεν πραγματοποιούνται. 
Αγνοούμε την βαθειά σημασία και τη σύνδεσή τους με την ζωή, με την
κοινωνία που ζούμε, των πλέον σημαντικών εννοιών, που είναι ο αληθής πλοηγός
κάθε ανθρώπου.  Αγνοούμε στην καλύτερη
περίπτωση, στην χειρότερη αγνοούμε ότι αγνοούμε, τις έννοιες Χρόνος, Αγάπη,
έχουμε μια συγκεχυμένη αντίληψη τι σημαίνει Έρωτας, Ζωή, Θάνατος, Ψυχή, Ευτυχία
και σε τι διαφέρει από την Ευδαιμονία, Καθήκον, Δικαίωμα, Ελευθερία, Ευθύνη,
Υποχρέωση, Αυτοπειθαρχία, Πολιτική, Πολίτης και σε τι διαφέρει ο υπήκοος, Δημοκρατία,
τους βασικούς Νόμους της Ζωής, της Βιολογίας, της Κοινωνιολογίας, της
Αστρονομίας, της Ιατρικής, της Περιβαλλοντικής, της Νομικής.  Όλα αυτά όχι σε επιστημονικό εξειδικευμένο
γνωστικό επίπεδο, όχι σε επίπεδο «παπαγαλίας» για εισαγωγικές εξετάσεις.  

Γνωρίζουμε,
όμως, σε λεπτομερειακό επίπεδο χιλιάδες υπερκαταναλωτικής φύσεως προϊόντα και
πρόσωπα, που το περιβάλλον επέβαλε εντέχνως, τώρα τελευταία και ατέχνως, για
είδωλα, για παραδείγματα προς μίμηση, και αν δεν μπορούμε να φτάσουμε,
τουλάχιστον να τελούμε υπό εικονική σχέση ότι βαίνουμε παραλλήλως προς αυτά.

Το
σχολείο μας παρέχει Εκπαίδευση, όχι Παιδεία, η κριτική σκέψη απουσιάζει από το
εκπαιδευτικό σύστημα, αν δεν τιμωρείται, οι Τέχνες στην πλειοψηφία τους έχουν
ταυτιστεί με τα προβαλλόμενα στην τηλεόραση, ο Αθλητισμός είναι πλην εξαιρέσεων
μόνο πρωταθλητισμός με κάθε μέσον, με κάθε τίμημα, η Ομορφιά είναι πια προϊόν
«απάτης», ο Χρόνος είναι εχθρός της, δεν είναι πια μεταμορφωτής της.  Έχω να δω πολλά χρόνια μια γιαγιά, να την
χαρώ, να ρουφήξω την Ομορφιά που δίνει η Ζωή σ’ ένα Πρόσωπο, σε ζαρωμένα
μέτωπα, σε ροζιασμένα χέρια, σε κυρτό κορμί. 
Η Ομορφιά βρίσκεται παντού, το θέμα είναι να ‘χεις μάτια να την
εντοπίσεις, να την θαυμάσεις, να επικοινωνήσεις άηχα μαζί της.

Έτσι
λοιπόν, άοπλοι κι απροετοίμαστοι πορευόμαστε στο μοναδικό μοναχικό ταξίδι,
συνήθως χωρίς πυξίδα, το δυστυχέστερο και πιο επικίνδυνο, με λάθος πυξίδα,
φτιαγμένη από λάθος υλικά κοινωνικών στρεβλώσεων, στερεοτυπικών αγκυλώσεων και
προκαταλήψεων.  Έχουμε κόψει κάθε επαφή
με το Αρχέγονο Αληθές, με το Είναι.  Το
Έχειν και περαιτέρω το Φαίνεσθαι εξουσιάζουν την διαδρομή μας, εις βάρος του
Είναι, είναι ένα πηδάλιο ζωής, περιορισμένων τεχνικών χαρακτηριστικών, με
δυνατότητα ελιγμών μόνο λίγων μοιρών.  Οι
λίγες μοίρες όμως μας αποξενώνουν από τις Μοίρες, η Ειμαρμένη μετατρέπεται σε
πεπρωμένο, κισμέτ, η Αυτεξουσιότητα άγνωστη λέξη και έτσι νομοτελειακά
καταλήγουμε ότι πάντα, ή σχεδόν πάντα, φταίνε οι άλλοι.  Κι αν δεν φταίνε και πετύχαμε τους στόχους
μας, δεν μας πληρούν για πολύ, με αυτή την γλυκειά αίσθηση του ουσιώδους, που
δεν περιγράφεται αν δεν την νιώσεις. 
Επομένως κυριαρχεί στην ζωή το ανεκπλήρωτο, η ήττα που φταίνε οι άλλοι,
η επιτυχία που τελικά δεν λέει τόσα όσα νομίζαμε και πάντως διαρκεί λίγο.

Άξιζε
τον κόπο;  Είχαμε τον τρόπο;

Ερωτήματα
που εγείρονται εκ των υστέρων, μετά την νίκη ή την ήττα, αλλά θα έπρεπε να
τεθούν εκ των προτέρων.

Τι
θέλω;  Αξίζει να το πετύχω;  Αξίζει η κατανάλωση ενέργειας που θα
απαιτηθεί (value
for energy); 
Τι θα μου προσφέρει σε σχέση με τα θέλω μου;  Αυτό το θέλω είναι συμβατό με τον Αξιακό
Κώδικά μου;  Ο Αξιακός Κώδικάς μου είναι
συμβατός το Νομικό σύστημα που διέπει το σύμπαν;

Μια
σειρά αλλεπάλληλων ερωτημάτων, που αναπηδά το επόμενο, μόλις απαντηθεί το
προηγούμενο.  Το θεμελιώδες στη
Φιλοσοφία, όλων των επιπέδων είναι το ποιοτικά εύκολο ερώτημα.  Η ποιότητα του ερωτήματος, a priori, σηματοδοτεί το εύστοχο και τη
χρησιμότητα της απαντήσεως.  Γι’ αυτό όλοι
γνωρίζουμε ως έκφραση:  Φιλοσοφικό
Ερώτημα.

Μάθαμε
να ερωτούμε;  Μας μάθανε να
ερωτούμε;  Μας επέτρεπαν να
ερωτούμε;  Μας απαντούσαν όταν
ερωτούσαμε;  Πάντα σε κοινωνία οι τρελοί
και τα παιδιά έκαναν δύσκολες ή αντισυμβατικές ερωτήσεις.  Ο κόσμος όμως δεν προχωρά με συμβατικές
ερωτήσεις.  Κι αν προχωρά, σέρνεται, δεν
κάνει άλματα, δεν προοδεύει.  Το καλύτερο
πράγμα από χιλιάδες χρόνια διαλογισμού, περισυλλογής και σκέψης που μπορούμε να
αντλήσουμε υλικό, είναι ότι κάποια από τα σοφότερα μυαλά της Ιστορίας, έχουν
ασχοληθεί με αυτά τα θέματα και έχουν αφήσει σκέψεις, οράματα, ιδέες και
οδηγίες για να τα χρησιμοποιήσουμε.

Όχι
ως φάρμακο, αλλά ως τρόπο σκέψης για να οδηγηθούμε στην προσωπική μας πολιτική
θωράκιση ή κατασταλτική θεραπεία. 

Η
Φιλοσοφία είναι προσωπική, είμαστε ο καθένας που ασχολείται φιλόσοφος.  Μπορούμε να πάρουμε από τις πηγές, μα για να
φτάσουμε σε ένα τρόπο προσέγγισης του κόσμου, προσιτού και οικείου σε μας,
πρέπει να σκεφθούμε μόνοι.  Να
επεξεργασθούμε ό,τι έχουμε προσλάβει ως πληροφορίας γνώσης.  Πρέπει να σκεφτόμαστε κριτικά, ψάχνοντας για
αρχέγονα πρότυπα, επαναλαμβανόμενα πρότυπα, αποφεύγοντας στρεβλώσεις και
στερεότυπα, προσπαθώντας να σχηματίσουμε τη μεγάλη εικόνα, να συνεχίσουμε το
μοναχικό/μοναδικό δρόμο της ζωής.  Η
κατανόηση της δικής μας φιλοσοφίας μπορεί να μας βοηθήσει να αποτρέψουμε, να
επιλύσουμε, να αντιμετωπίσουμε πολλά προβλήματα.

«Η
Φιλοσοφία μου χάρισε την ετοιμότητα να αντιμετωπίσω οποιαδήποτε στροφή της μοίρας»
Διογένης ο Κυνικός.

Η
Φιλοσοφία μπορεί να αποτελέσει βασική εξήγηση για προβλήματα που βιώνουμε, που
ενδεχομένως, να μην είναι προβλήματα ή να είναι παραμορφωτικά διογκωμένα.  «Δεν υπάρχουν γεγονότα, αλλά η ψυχική στάση μας
σ’ αυτά» είπε ο Φρειδερίκος Νίτσε.

Η
Φύση δεν έχει Ηθική, δεν είναι ανήθικη, δεν έχει Ηθική, όπως μας την έχουν
ενσταλάξει στις συνειδήσεις μας.  Έτσι
πρέπει να αξιολογήσουμε τις ιδέες μας για να διαμορφώσουμε μια άποψη – θέση
ζωής – που θα λειτουργεί υπέρ μας και όχι εναντίον μας.

Παρά
την φήμη της, η Φιλοσοφία δεν είναι υποχρεωτικό να είναι τρομακτική, βαρετή ή
ακατανόητη.  Όπως όλα στην ζωή, εξαρτάται
η προσέγγιση.

Η
Φιλοσοφία, θεωρητική ή πρακτική, λαϊκή ή πανεπιστημιακή, προσλαμβάνει τα
γενεσιουργά αίτια, σε προετοιμάζει να μην εμφανισθούν αποτελέσματα, κι αν
εμφανισθούν από εξωγενείς παράγοντες, πώς να τα διαχειρισθείς, βάσει του
Αξιακού Κώδικα που έχεις επιλέξει να υπηρετείς. 
Σε έχουν εφοπλίσει να τα κοιτάς από πολύ κοντά και ταυτόχρονα
αποστασιοποιημένος, να μη σε καταβάλλουν οι αντιξοότητες, να έχεις άλλη
εννοιολογική προσέγγιση στην ήττα και στη νίκη. 
Κι όλα αυτά με διάλογο, εσωτερικό ή εξωτερικό, αδιάφορο, με έγερση σωστών
ερωτημάτων και απαντήσεων μετά από εξαντλητική του Εαυτού μας και της Φύσης.

Το
ερώτημα είναι, ως διαδικασία, σημαντικό εργαλείο της Σκέψης.

Η
Σκέψη για να έχει Ανθρώπινη διάσταση, για να είναι βέλος προς το Φως, πέρα από
ηθικά συστήματα εξουσίας και χειραγωγήσεως, απαιτεί Έρωτα και Ανδρεία.

Η
διαδικασία αυτή, ο Έρωτας και η Ανδρεία να είναι στην υπηρεσία του Κάλλους και
του Δικαίου, να είναι Συνείδηση και όχι ετικέτα, κενό γράμμα, ξερή αποστήθιση,
επαγγελματική συνήθεια, η αντανακλαστική έξη, είναι μακριά από εγκύκλιες
σπουδές.  Χρειάζεται κατάθεση Ψυχής,
λεβεντιά, σ’ εμάς τους Έλληνες είναι το λάβαρό μας, είναι προαιώνιο αγαθό μας.

Η
ζωή είναι συνυφασμένη με την Φιλοσοφία, όχι αναγκαία μέσω των φιλοσοφικών
σχολών, των πανεπιστημίων και μιας ελίτ διανοουμένων.  Η Φιλοσοφία υπάρχει στα μητάτα, στα
τρεχαντήρια, κάτω από τις ελιές, δίπλα στα αμπέλια, πάνω από τους τάφους.  Ναι πάνω, κυριολεκτικώς, κάτω από τους τάφους.

Η
Φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου.

Όταν
προσεγγίσουμε, όσο γίνεται, όπως ξέρει και μπορεί ο καθείς τον θάνατο, τότε και
μόνο τότε, θα εντοπίσουμε τα αληθή αγαθά της ζωής.  Τότε θα γίνουμε Ελεύθεροι.

Ως
Ελεύθεροι θα γίνουμε Υπεύθυνοι.  Ως
Υπεύθυνοι θα είμαστε Αληθινοί.  Ως
Αληθινοί θα είμαστε Συνειδητοί.  Ως
Συνειδητοί θα έχουμε ευρεία και οξεία Αντίληψη. 
Για όλα αυτά απαιτείται Καθαρή Συνείδηση, γνήσια σύνδεση με το
Περιβάλλον, παρατήρηση της Φύσης, του Κόσμου, των πλασμάτων, των φυτών και των
ζώων.  Και Αγάπη.  Όλα αυτά επιτυγχάνονται με πολλούς τρόπους.  Σε Σχολές κύρους, αλλά και στην Φύση.  Η παρατήρηση της Φύσης, του Κόσμου, των
όντων, των πραγμάτων οδηγεί στην συστηματοποίηση, η σύνδεση με το περιβάλλον,
εγγύς και απώτερο, με συνείδηση, οδηγεί στην περαιτέρω ενδελεχή διείσδυση στα
μυστικά των Νόμων που την διέπουν.  Άλλοι
προσέγγισαν όλα αυτά με την Επιστήμη, άλλοι με την Τέχνη, άλλοι με την
καθημερινή παρατήρηση που έχει ο γεωργός, ο ψαράς, ο μελισσουργός, ο αμπελουργός,
ο οικοδόμος, ο αρτοποιός.

Η
Συνείδηση είναι νομοτελειακό αποτέλεσμα μιας διαδικασίας.  Μια διαδικασία η συντριπτική πλειονότητα των
ανθρώπων την θεωρεί ως πολυτελή ενασχόληση.

Η
Φιλοσοφία είναι στάση ζωής, ασχέτως της Σχολής που ακολουθεί.

Η
Φιλοσοφία δεν είναι το ρετιρέ της ζωής, είναι τα θεμέλια της ύπαρξής μας.

Οι
περισσότεροι πρώτα θέλουμε να σπουδάσουμε, θέλουμε να εργασθούμε, θέλουμε να
καταξιωθούμε, να σωρεύσουμε χρήματα, να ερωτευθούμε, να κάνουμε οικογένεια,
παιδιά και εγγόνια, να κάνουμε κοινωνική ζωή, να πάμε ταξίδια, να διασκεδάζουμε
και εάν βρεθεί χρόνος να φιλοσοφήσουμε. 
Το αποτέλεσμα;  Τις περισσότερες
φορές η κλεψύδρα αδειάζει ή σπάει βίαια. 
Πριν προλάβουμε.

Γιατί
όλα τα παραπάνω αν δεν τα απορρίψουμε, κατόπιν φιλοσοφικής θεώρησης, το
πιθανότερο θα τα προσεγγίσουμε από άλλη γωνία θέασης και δράσης, με άλλα
κριτήρια, και σίγουρα άλλης ποιοτικής διάστασης, και ακόμη πιο σίγουρα με άλλη
Συνείδηση.

Η
Φιλοσοφία είναι τόσο η Διαδικασία όσο και η Ουσία της Ζωής.  Είναι η Θεώρηση των πραγμάτων αλλά ταυτόχρονα
και η Διαχείρισή τους.  Η Φιλοσοφία
δείχνει ότι ο Χρόνος βαίνει στη γραμμική κλίμακα της αντίληψης του μέσου
ανθρώπου μειούμενος και όχι αυξανόμενος. 
Η Φιλοσοφία ξεκαθαρίζει ότι το σημαντικότερο στη ζωή είναι η Διαχείριση
του Χρόνου μας.

Ο
Σωκράτης είπε το γνωστό: «ο δε ανεξέταστος βίος ου βιωτός ανθρώπω».  Το Μαντείο των Δελφών είχε την επιγραφή: «Γνώθι
σαυτόν».  Ο Ηράκλειτος «Εδιζησάμην
εμεωυτόν».  Εμείς ως Έλληνες ευλογημένοι
μπορούμε να καταλάβουμε σε μητρικό επίπεδο γλώσσας μετά από 2.500 και πλέον
χρόνια τι λένε αυτοί οι σημαντικοί νόμοι, αλλά ως γνήσιοι ανάξιοι κληρονόμοι
δεν έχουμε εμβαθύνει, δεν έχουμε μελετήσει, στο εύρος, αλλά και στο βάθος που
απαιτείται, αυτή την παρακαταθήκη ψυχικού πλούτου.  Πάμε, ως κοινωνία, στα τηλεπαιχνίδια να
κερδίσουμε χρήματα, στέλνουμε τις κόρες μας στα καλλιστεία, τα παιδιά στα reality shows, σε talent shows, να κερδίσουμε το εικονικό κι εφήμερο,
στον τόπο του Φωτός, στη Χώρα της Αλήθειας, εμείς οι μακρινοί απόγονοι του
Κάλλους.

Όλα
χρειάζονται στη ζωή, το «Μηδέν άγαν» ήταν κι αυτό στην είσοδο του Μαντείου των
Δελφών, ο Ηνίοχος είναι το σύμβολο του Μέτρου και της αρμονίας της Ψυχής, το: «Πάντων
χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος» του Πρωταγόρα.

Κι όμως
ως στάση ζωής, αυτά και τόσα άλλα συμπαντικής αξίας κι εμβέλειας ρητά ανθρώπων,
εργασίες και ζωή που τίμησαν το Είδος, γεύθηκαν τον ίδιο Ήλιο, στις ίδιες ακρογιαλιές
με μας, είδαν τα ίδια δειλινά, ήπιαν το ίδιο λάδι και κρασί από τα ίδια
κτήματα, είναι θαμμένοι δίπλα μας, τα σπίτια τους είναι από κάτω απ’ τα δικά μας,
εμείς όλα αυτά τα σοφά αποστάγματα δεν τα έχουμε κατατάξει στο κέντρο της Συνειδήσεώς
μας, δεν τα έχουμε μεταμορφώσει σε πρωταρχικό υλικό της Ψυχής μας, δεν τους έχουμε
αποδώσει θέση να γίνουν ο Ηθικός Ήλιος μας. 
Ανέσπερος και ευεργέτης μας.  Ναι
η Φιλοσοφία είναι πολυτέλεια, αλλά όχι υπό αξιακή κλίμακα, είναι πολυτέλεια, ως
πολυτελής, ακριβή και επίπονη, ανάγκη, ζωής να βάλει το χάος του αταξινόμητου
στην Τάξη του Διακεκοσμημένου Κόσμου, να καταστήσει τη ζωή Βίο.  Βίο Ανθρώπινο, με πανανθρώπινες Αξίες για ένα
Κόσμο αντάξιο της καταγωγής μας και των επερχόμενων γενεών.  Ας πάρει ο καθείς την Ευθύνη που του
αναλογεί.

Κατά
τον Μέγα Κρητικό Νίκο Καζαντζάκη την Ευθύνη όλου του Κόσμου:

«Ν’
αγαπάς την ευθύνη/να λες εγώ, εγώ μονάχος μου/θα σώσω τον κόσμο./Αν χαθεί, εγώ
θα φταίω».  Μια αστραπή η ζωή μας…μα
προλαβαίνουμε να υπηρετήσουμε την Αλήθεια και την Ποιότητα.  Είμαστε εμείς, ως Έλληνες, ευτυχείς,
ευλογημένοι, γνωρίζουμε την Γλώσσας, το ηχόχρωμα των λέξεων του πρωτοτύπου, μας
ξυπνά την Ψυχή.  Η Ελλάδα εδώ και 5.000
χρόνια εκτεινόμαστε στη ρήση του Ελύτη: «Που είναι μικρή σε έκταση χώρου και
απέραντη σε έκταση χρόνου» γεννά Ποιητές που επειδή αυτό είναι στο βάθος η
ποίηση: «Η τέχνη να οδηγείσαι και να φτάνεις προς αυτό που σε υπερβαίνει».

Αυτό
όμως το μοναδικό στην πλανητική ιστορία γεγονός, Φιλοσόφους που σήκωσαν τον
άνθρωπο όρθιο, σήκωσε το κεφάλι του στον ουρανό, σήκωσε τα χέρια του, έγινε
δέκτης του κοσμικού γίγνεσθαι και περαιτέρω γενναιόδωρος πομπός σε όλα τα μήκη
και πλάτη της οικουμένης , Φιλοσοφία και Ποίηση χέρι-χέρι έδωσαν Όμηρο, Σαπφώ,
Αρχίλοχο, Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, μετέδωσαν στην Ανθρωπότητα Κάλλος,
Δίκαιο, Φως.

Φως
είναι η Γλώσσα του Θεού, την αποκωδικοποίησε η Ελληνική Φιλοσοφία, την πήραν οι
Ποιητές, την έκαναν Ποίημα στα χείλη των ανθρώπων, έφθασε στην Ψυχή τους, για
να έλθει ο Οδυσσέας Ελύτης, μετά από χιλιάδες χρόνια από τους πρώτους αυτούς ανυπέρβλητους
Φιλοσόφους να γράψει Φιλοσοφία ή Ποίημα, δεν ξέρω: «Αλλά κάτεχε ότι μονάχα
κείνος που παλεύει το σκοτάδι μέσα του θα ‘χει μεθαύριο μερτικό δικό του στον
ήλιο».

*Δικηγόρος Αθηνών, Ποιητής

ΠΗΓΗ:  Εθνικός Κήρυξ (έντυπη έκδοση)